BEATLES ΟΠΩΣ BEETHOVEN
Οι Beatles θα αρχίσουν γρήγορα να παίρνουν σοβαρά τους εαυτούς τους. Αν στις μέρες του Cavern Club ο Lennon ερμήνευε το ‘Roll Over Beethoven’ με την δέουσα αυθάδεια, περί τα τέλη των ’60s είχε αρχίσει να φαντάζεται τον εαυτό του μέλος μιας καλλιτεχνικής ελίτ στην οποία ανήκε και ο …Beethoven. Οι συγχορδίες του ‘Because’ από το Abbey Road ανακαλούν το πρώτο μέρος από τη Σονάτα του Σεληνόφωτος, αλλά η σχέση με τον Beethoven δεν εξαντλείται σ’ αυτές.

Ως προς τον ιστορικό ρόλο που κλήθηκε να παίξει, το ‘All You Need Is Love’ αντιστοιχεί με την χορωδιακή ‘Στιγμή της Δόξας’ [νοηματικός προάγγελλος της ‘Ωδής Στη Χαρά’] που ο Beethoven παρουσίασε το 1815 στο Συνέδριο της Βιέννης. Αν οι Beatles γίνονταν δεκτοί με τιμές από αρχηγούς χωρών, ο μεγαλοφυής συνθέτης ήταν το τιμώμενο πρόσωπο των ηγετών που προσέρχονταν να λάβουν μέρος σ’ ένα συνέδριο που θα καθόριζε τις τύχες της Ευρώπης, με βάση ένα καινοφανές αίτημα ενότητας. Το συνέδριο βρισκόταν υπό την αιγίδα του καγκελάριου Μέτερνιχ [αριστερά] που θα δήλωνε: “εδώ και καιρό η Ευρώπη έχει αποκτήσει για μένα την έννοια της πατρίδας”.
“Ο μαέστρος”, γράφει ο Schindler, βιογράφος του Beethoven, “ήταν το αξιοθέατο του συνεδρίου, γιατί είναι η μοίρα της μεγαλοφυίας, ιδίως όταν συνοδεύεται από ένα ηρωικό στοιχείο, να τραβά την προσοχή των αριστοκρατών”…
Μέσα από την παρουσία και τη μουσική του Beethoven, Η Ευρωπαϊκή ελίτ προσοικειωνόταν …απατηλά τα Ρομαντικό Ιδεώδες της Ενωμένης Ευρώπης, όπως είχε διατυπωθεί από τον αβά De – Saint Pierre και τον Immanuel Kant.
Το ‘All You Need Is Love’, από την άλλη, αποτελεί μια 3′ 40″ διάρκειας τελετή μύησης στο οικουμενικό πνεύμα, στο πλαίσιο της πρώτης παγκόσμιας ζεύξης τηλεοπτικών δικτύων. Εν όψει αυτής έγινε στους Beatles η ανάθεση: ζητούμενο ήταν ένα μήνυμα “απλό και κατανοητό” για όλη την ανθρωπότητα…Το τραγούδι επρόκειτο να αποτελέσει τον ύμνο του Καλοκαιριού της Αγάπης.
Βεβαίως οι Beatles (παρασημοφορημένοι από την Βασίλισσα στα 1965) δεν τραγούδησαν ποτέ για τον πόλεμο. Και όταν το Καλοκαίρι της Αγάπης (1967) διαδέχτηκε η Επαναστατική Άνοιξη του 1968, η …διπλωματική απάντησή τους ήρθε με το ‘Revolution’, οι στίχοι του οποίου μιλούν για “αλλαγή που πρέπει να έλθει από μέσα”. Η πρώτη αληθινή αντιπολεμική νότα θα δινόταν από τον Lennon και τους Plastic Ono Band με το ‘Give Peace A Chance’ το 1969 , τη στιγμή ακριβώς της διάλυσης των Beatles.
Τα περί “συγκροτήματος που άλλαξε την ποπ” δεν απέχουν από την πραγματικότητα. Το σπάνιο ταλέντο και ένα επίσης σπάνιο timing, έφεραν τους Beatles όχι μόνο να φτιάξουν την πιο συναρπαστική μουσική της εποχής τους, αλλά να σπρώξουν τα σύνορα της ποπ προδιαγράφοντας την επόμενη δεκαετία..
Όμως το σύνολο των επιτευγμάτων που τους αποδίδονται, τα περί “συγκροτήματος που άλλαξε τον κόσμο” αποτελούν μέρος μιας αγοραίας, σωτηριολογικών αποχρώσεων αφήγησης.
“Οι Beatles”, θυμάται ο Paul McCartney, “ακολούθησαν το ρεύμα, από την αρχή μέχρι το τέλος. Δεν επιδίωξαν να γίνουν, ούτε και έγιναν ηγέτες της γενιάς τους. Ήταν απλώς η φωνή της”.
Η πραγματικότητα είναι ελαφρώς διαφορετική: Η παρουσία των Beatles λειτούργησε σαν ασφαλιστική δικλείδα για την διοχέτευση μιας όχι τόσο εύκολα ελέγξιμης δυσαρέσκειας σε κανάλια ελάχιστα πολιτικοποιημένα.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
30 χρόνια μετά, την τελευταία δεκαετία του millennium, η νοσταλγία για τα ’60s θα γίνει εμμονή. Οι δυο περίοδοι έχουν ένα κοινό: θεαματικές εξελίξεις στο χώρο της επικοινωνίας. Αν ο οικουμενικός οργασμός των swinging sixties έγινε εφικτός χάρη στο συντονισμό όλων των τότε μέσων (δίσκος 33 στροφών, ραδιόφωνο, συναυλία, τηλεόραση, merchandise), τα ’90s ήταν η εποχή του Διαδικτύου, η “άλλη” δεκαετία, που ένωσε τον κόσμο. Κι αν κάποτε ο γκουρού του LSD Timothy Leary βεβαίωνε το τριπαρισμένο κοινό του ότι οι Βeatles ήταν φωτισμένοι αγγελιαφόροι θεϊκών μηνυμάτων*, στα 1996, λίγο πριν απ’ το τέλος της ζωής του, θα γράψει: “το PC είναι το LSD των ’90s”. Καθώς ο Πλανήτης βίωνε την τελική φάση του globalization, η ολική επαναφορά της δεκαετίας στην οποία αυτό επίσημα είχε ξεκινήσει, έφερε και τη θριαμβευτική επιστροφή της μπάντας απ’ το Λίβερπουλ. Οι Fab Four θα γνωρίσουν νέα παράταση δόξας: τρεις Ανθολογίες και έξαρση της Britpop που θα προκαλέσει ατέρμονες, άσκοπες συζητήσεις περί. των …νέων Beatles.
Τα ’60s είχαν μπει με την υπόσχεση του Κένεντι για μια βόλτα στο Φεγγάρι, στο πλαίσιο της κούρσας με τη Σοβιετική Ένωση. Τα ’90s ξεκινούν με το ξεκαθάρισμα των λογαριασμών μ’ αυτή την τελευταία. Είναι η στιγμή που το περίφημο Τέλος της Ιστορίας προκύπτει ως μια από τις “αφηγήσεις” που ζητούν να ερμηνεύσουν τον κόσμο. Η χρονική σύμπτωση με την επιστροφή στο πνεύμα της δεκαετίας των Beatles είναι ενδιαφέρουσα, καθώς, πανίσχυροι trendsetters, από τους πύργους τους στο Λουξεμβούργο ή το Λιχτενστάιν, αποφασίζουν και διατάσσουν πως ο κόσμος μας θα είναι πια ένα πλοίο του χρόνου, αγκυροβολημένο στο λιμάνι των virtual ‘60s…
Στο συλλογικό ασυνείδητο, η δεκαετία θα πάρει μυθικές διαστάσεις, ως “χώρα” της Αιώνιας Νεότητας και της Εκπληρωμένης Ουτοπίας. Η μουσική των Beatles έρχεται κατευθείαν από εκεί, ηχητικό μνημείο μιας στιγμής παγωμένης στο χρόνο. Γιατί όταν φτάνει το …τέλος των μεγάλων αφηγήσεων (Ο Λυοτάρ μίλησε γι’ αυτό πολύ πριν απ’ τον Φουκουγιάμα), το κενό πρέπει κάπως να αναπληρωθεί. Εξ ου η αέναη επιστροφή μιας ιστορίας που διαιρεί το χρόνο σε προ-Beatles και μετά-Beatles εποχή. Εξ ου και είναι αδύνατον, από τα ’90s και μετά, να υπάρξουν μετά Χριστόν Προφήτες, δηλαδή νέοι Beatles.

Το Τέλος της Ιστορίας θα συμπέσει με την κυριαρχία στο προσκήνιο των πάλαι ποτέ ακτιβιστών του flower power από θέση πλέον ισχύος. Από την κατάργηση του νόμου Glass Steagall Act εκ μέρους του Μπιλ Κλίντον (με τη συνακόλουθη επάνοδο των τραπεζών στα χρηματιστήρια), μέχρι τον βομβαρδισμό της Σερβίας που αυτός και ο Αλ Γκορ διέταξαν, και του οποίου φανατικότεροι υποστηρικτές υπήρξαν, πέραν του Τόνι Μπλερ (ρόκερ στα νιάτα του!), οι …Πράσινοι, με επικεφαλής τον αστέρα του γαλλικού Μάη Ντανιέλ Κον – Μπεντίτ, η εικόνα των επιφανών Baby Boomers ενεργοποιεί μελαγχολικές γενικεύσεις…Σε μια αγέρωχη επίδειξη δύναμης, στρεφόμενη στο παρελθόν, αλλά και στο μέλλον, η γενεά που δημιούργησε το πρώτο χάσμα των γενεών, αρνείται να γεράσει, ανταγωνιζόμενη τις νεότερες, παρωδώντας τις πολιτισμικές αξίες των ’60s και διατηρώντας τα στη ζωή με μηχανική υποστήριξη. Από αυτή την πλευρά, η αέναη επιστροφή των Beatles είναι η εμμονή των Baby Boomers με τη νεότητα.
Από την άλλη, είναι γνωστό πως, πίσω από κάθε μείζονα καλλιτεχνική επιτυχία, ασφαλώς και τη δική τους, κρύβεται η ατζέντα κάποιας πολιτικής/οικονομικής ελίτ. Είναι αυτή που ευνοείται από την καθιέρωση του “καλλιτεχνικού παραδείγματος” και της κοινωνικής τάσης, την οποία αυτό ενισχύει.
Στην περίπτωσή μας, πρόκειται για το Τέλος της Ιστορίας, όχι ως διαπίστωση, αλλά ως κατηγορική προσταγή: παγκοσμιοποίηση / παγιοποίηση του καπιταλιστικού συστήματος με πολιτιστικό φόντο τις ονειρώξεις μιας χριστιανοσοσιαλιστικής ουτοπίας, ακίνδυνης στις υπεραπλουστεύσεις της. [Φωτό ανοίγματος: οι Beatles με ιθαγενείς μουσικούς, στην Ελλάδα του 1967]

* Η ελεγχόμενη σε μεγάλο βαθμό από τις Μυστικές Υπηρεσίες διάδοση του LSD βρίσκεται πίσω από την ιδέα της παγκόσμιας, αδελφικής αγάπης ως μοναδικής ελπίδας της ανθρωπότητας. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η λέξη “αγάπη” συνυφάνθηκε με την κουλτούρα των ναρκωτικών, από τα μέσα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’60…