Η άποψη που επικρατεί από δεκαετίες, με πρώτο διατυπώσαντα αυτήν, τον ίδιο τον Aldous Huxley στα ‘60s, είναι ότι, “εν τέλει” η πρόβλεψη του μέλλοντος που περιέχεται στο κλασικό βιβλίο του [Brave New World] είναι ακριβέστερη εκείνης του George Orwell [1984]: ένα καθεστώς ψευδαισθητικής ευδαιμονίας και “συναίνεσης” της μάζας φάνταζε πιο λογικοφανές σενάριο από “μια μπότα που πατάει το πρόσωπο ενός ανθρώπου για πάντα”.
Μια προσεκτικότερη αποτίμηση των προφητειών, υπό το φως των γεγονότων, δείχνει μια πιο ζοφερή αλήθεια: τα δυο σενάρια δεν είναι αντίθετα, όπως εκ πρώτης όψεως φαίνονται. Μπορεί κάλλιστα να είναι συμπληρωματικά.
Αν το σκεφτεί κανείς, το “Χαξλεϊανό” στάδιο αποτελεί ιδανική εισαγωγή για το “Οργουελιανό” που ήδη, χωρίς να γίνεται ευρύτερα αντιληπτό, βιώνουμε. Ο λόγος άλλωστε που δεν γίνεται ευρύτερα αντιληπτό, είναι ακριβώς ότι ο κόσμος υφίσταται, δεκαετίες τώρα, μια “Χαξλεϊανού” τύπου …κατεργασία. Κανείς δεν είπε ποτέ ότι ο Μεγάλος Αδελφός θα έλεγε όχι στην προοπτική ενός πληθυσμού σε κατάσταση ύπνωσης.
Ο Timothy Leary , στα ‘90s είχε ονομάσει το διαδίκτυο “LSD του Εικοστού Πρώτου Αιώνα”. Δεν χρειάζεται μεγάλη τόλμη για να διορθώσουμε τον γκουρού των παραισθησιογόνων: το διαδίκτυο είναι το “σόμα” του Θαυμαστού Καινούργιου Κόσμου. “Η μπότα που θα πατάει το πρόσωπο του ανθρώπου για πάντα” είναι ψηφιακή, όχι γι’ αυτό λιγότερο μοχθηρή και θηριώδης. Ας ακούσουμε τον ίδιο τον George Orwell σ’ αυτό το μικρό βιντεάκι, καθηλωμένο απ’ τη φυματίωση, να μιλάει για το “απλό ηθικό δίδαγμα” του 1984 : “don’t let it happen”.
“Είναι στο χέρι μας”, μας λέει.
Είναι πράγματι; κανείς δεν ξέρει.
Το ερώτημα είναι: “ακόμα κι αν δεν είναι, πώς θα το μάθουμε αν δεν προσπαθήσουμε;”
HUXLEY VS ORWELL ?
(Visited 146 times, 1 visits today)
Το περίεργο είναι πως η χωρίς ιστορικό προηγούμενο μεταπολεμική δυτική ευημερία υπήρξε ανεξήγητη με καθαρά οικονομικούς όρους. Μια λογικοφανής πολιτική εξήγηση είναι ότι αποτέλεσε απάντηση στην κομμουνιστική απειλή, με άλλα λόγια μια τεράστια διαφημιστική αφίσα που λειτούργησε ως όπλο ψυχολογικού πολέμου. Για την επιτυχία του στόχου του όμως ο δυτικός καπιταλισμός -παρακλάδι του οποίου υπήρξε και ο φασισμός- αναγκάστηκε να υιοθετήσει καίρια δομικά χαρακτηριστικά του κομμουνιστικού κρατικισμού, τα οποία μετά την εξάλειψη του εξωτερικού αντιπάλου έστρεψε προς τα έσω. Το περιβόητο “τέλος της ιστορίας”, στο βαθμό που υπήρξε, αναφερόταν στη πραγματικότητα στο τέλος της φιλελεύθερης διαφημιστικής δημοκρατίας και όχι στο τέλος του βρυκολακιασμένου κομμουνισμού..
Συμφωνώ. Κατά την άποψή μου πρεπει να ληφθεί επίσης υπόψη η διαδικασία ιλιγγιώδους επιτάχυνσης / διατραχής που αποτέλεσε ο πόλεμος, τα αποτελέσματα της οποίας γίνονται αισθητά με καθαρά “βιολογικόύς” όρους μέχρι σήμερα. Δεν εννοώ απλώς την εκτόξευση της τεχνολογίας [ακόμα και τα κομπιούτερ στον Β’ΠΠ τα χρωστάμε] αλλά την εν γένει παροξυσμική κινητικότητα στην οποία τέθηκε η κοινωνία. Παράλληλα με το ευφορικό κύμα της ανοικοδόμησης, αναπτυσσόταν κάτι σκοτεινό και δυσάρεστο – απόηχος καταστροφής, το οποίο τελικά πήρε κεφάλι.
Αυτό το σκοτεινό στοιχείο έγινε κατά τη γνώμη μου αισθητό μεταπολεμικά ως ενδογενής δυσαρέσκεια κατά του δυτικού πολιτισμού συλλήβδην, κάτι που αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία για οποιονδήποτε πολιτισμό. Στα middle ’60s – middle ’90s εντωμεταξύ αποτέλεσε βασικό συστατικό της περίφημης “νεανικής κουλτούρας”, η οποία κατά τη γνώμη μου είχε πολλά πηγαία χαρακτηριστικά παρά την εκμετάλλευση και χειραγώγηση που υπέστη από τους παράγοντες του συστήματος. Ο επαναστατικός/ρομαντικός χαρακτήρας μάλιστα με τον οποίο επενδύθηκαν διάφορες μηδενιστικές συμπεριφορές νεανικών ειδώλων αποτέλεσε κατά τη γνώμη μου και παρά τις γνωστές θεατρικές υπερβολές μια γνήσια εκδήλωση προαισθήματος των πραγμάτων που πλησίαζαν.. και κατέφθασαν τελικά σε όλη τους τη μεγαλοπρέπεια μετά το τελικό καταναλωτικό κρεσέντο που εγκαινίασε το ξεκίνημα του νέου αιώνα.
Περί πηγαιότητας και γνησιότητας δεν μπορεί να υπάρχει αμφιβολία. Αλλιώς όλοι εμείς που “χτίσαμε κόσμους” χάρη σ’ αυτά τα άτομα, θα ήμασταν πρώτης τάξεως κορόιδα. Αλλά φοβάμαι ότι η χειραγώγηση ήταν εκεί from scratch, εστιάζοντας στα “καίρια σημεία” της υπόθεσης και στρέφοντας την προσοχή προς τα εκεί. Με αποτέλεσμα άνθρωποι με τις καλύτερες προθέσεις, να αποτελέσουν τελικά όχι απλώς μέρος αλλά πολλαπλασιαστή του προβλήματος.
Πάντως αυτό που εννούσα πιο πριν έχει μια πιο αφηρημένη, “μεταφυσική χροιά”, αφορά ένα είδος αυτοκαταστροφικού πνεύματος [ο άνθρωπος αντιμέτωπος με το εαυτό του ως εμπόδιο – όριο προς υπέρβασιν] αφυμπνισμένου από την τεχνολογία. Κι αυτή είναι μια ιστορία τελικά που πηγαίνει πίσω στον 19ο αι.
.
Καταλαβαίνω τι εννοείς, κατά πολλούς μάλιστα πηγαίνει ακόμα πιο πίσω. Πάντα εξάλλου μου έκανε φοβερή εντύπωση το γεγονός ότι, ενώ οι αρχαίοι έλληνες δεν υπολείπονται καθόλου σε ζητήματα θεωρίας σε σχέση με τους επιστήμονες της νεότερης εποχής, ποτέ δεν επιχείρησαν το αποφασιστικό και μοιραίο βήμα προς την αυτονόμηση της τεχνολογίας. Υποθέτω πως φημίζονταν ως ο κατεξοχήν πολιτισμός του μέτρου for a reason..
Με τρόμο σκέφτομαι καμιά φορά τι θα μπορούσε να είχε συμβεί αν οι Έλληνες ξεκινούσαν – και από θεωρητικής απόψεως ήταν απόλυτα ικανοί να το κάνουν – από τότε τη βιομηχανική επανάσταση και δεν είχαν μεσολαβήσει τα σωτήρια διαλείμματα της ρωμαϊκής κατάκτησης και του χριστιανικού μεσαίωνα..
Ένας απο τους λόγους που αισθάνομαι περήφανος γι’ αυτούς τους ανθρώπους ως [κατά φαντασίαν] απόγονός τους, ήταν πάντα αυτός, το ότι δεν προχώρησαν σε κάποιου είδους …τεχνολογική επανάσταση. Και το ότι αγνοούσαν, υγιέστατα, την ιδέα της “προόδου”.