Ένα ρήγμα στην αποπροσανατολιστική φιλολογία γύρω από το μεταναστευτικό θα μπορούσε να προέλθει από την προσέγγιση της ιστορίας ως …ιστορικής ανάγκης.
Ξεκινώντας από την ανάγκη της καταγραφής γεγονότων, η ιστορία γίνεται κάποια στιγμή στοιχείο παιδείας, ανάγνωσμα που διαμορφώνει συνειδήσεις. Το ερώτημα επομένως “ποια ιστορία;” γίνεται “ποια πατρίδα”, ποιος είναι ο τόπος των υποκειμένων με κοινή συνείδηση… Για τον μετανάστη που θεωρεί πατρίδα τον τόπο προέλευσής του, η ιστορία είναι ο “τόπος” της πολιτισμικής του εξορίας. Για κείνον που σπεύδει να αφοσιωθεί στη νέα του πατρίδα, η ιστορία είναι κάτι που πρέπει να λησμονήσει, ή να θέσει σε δεύτερη μοίρα, στο όνομα της νέας του ζωής. Αλλιώς, κινούμενος προς τα πίσω, δεν μπορεί παρά να προσκρούει αέναα στους βιολογικούς του προγόνους.
Ορίζοντας ωστόσο ως “δική του” την ιστορία της χώρας εγκατάστασης, πόσο ειλικρινής μπορεί να είναι με τον εαυτό του; Θυμάμαι μια φράση του αφροέλληνα ράπερ …Νέγρου του Μωριά, με καταγωγή από την Γκάνα, που διάβασα σε συνέντευξή του στο διαδύκτιο: “έχω γεννηθεί εδώ, μου αρέσει η ελληνική γλώσσα και η ιστορία της Ελλάδας”. Η εθνικότητα παρουσιάζεται από τον φίλο μας σαν θέμα αισθητικής προτίμησης, κάτι που ισχύει και για άλλα που μαθαίνουμε ότι μπορούμε πλέον να επιλέγουμε, του φύλου μας συμπεριλαμβανομένου [Η ονομασία της δισκογραφικής εταιρίας του Νέγρου του Μωριά είναι …“Μαύρη Αθηνά” – και ο νοών νοείτω, κάποια στιγμή θα επανέλθουμε]
Θά ‘λεγε κανείς ότι το πράγμα τείνει να αποκτήσει χροιά επιλογής χώρου διασκέδασης. Γιατί πράγματι, ο θρίαμβος της “επιλογής” πάνω στην αναγκαιότητα συντελείται σε ένα πλαίσιο εξομοίωσης όλων των ιστοριών ως “αφηγήσεων”. Αυτή είναι η ιδέα πίσω από την αποδομητική προσέγγιση της ιστορίας, με διακηρυγμένο στόχο το ξεπέρασμα των σκοπιμοτήτων που “παραδοσιακά υπηρετούσε” η συγγραφή της. Ο …αποδομητής παρουσιάζεται εδώ να διαθέτει, ως δια μαγείας, ασπίδα προστασίας από σκοπιμότητες. Η ίδια ιδέα κρύβεται πίσω και από τη φλογερή δίψα των media, [anti-]social και μη, για προσωπικές αφηγήσεις, ενταγμένες στο ευρύτερο concept μιας κουλτούρας της κλειδαρότρυπας [“πες την δική σου ιστορία”]. Αλλά και πίσω από το αρχέτυπο του Περιπλανώμενου Ιουδαίου, που προωθείται σε αντικατάσταση του Εδραίου Ανθρώπου, δυσφημισμένου ως a priori βαρετού και αδιάφορου.
Ωστόσο, είτε ως πολίτης μιας χώρας, είτε ως πολίτης του κόσμου, υπάρχει κάτι που κανείς δεν μπορεί να αποφύγει. Είναι η ιδιότητα του …πολίτη, και οι συνέπειες που απορρέουν από αυτήν. Γιατί, ασφαλώς, η ιστορία εξακολουθεί να γράφεται, ενοποιώντας συνειδήσεις. Αλλά σε χρόνο, πλέον, ενεστώτα – ιστορία εν τη γενέσει.
Κι αυτό που αξίζει ίσως να αναρωτηθούμε είναι αυτό: ποιες οι συνέπειες της ιδιότητας του πολίτη σ’ ένα “παρωχημένο” πλαίσιο όπως του εθνοκράτους, και ποιες στη χοάνη της παγκοσμιοποίησης;