Μου φάνηκε ενδιαφέρον, ανεξαρτήτως “δικής μου τοποθέτησης”, το άρθρο του Samuel Gregg στο Spectator. Ο SG είναι καθηγητής φιλοσοφίας και πολιτικής οικονομίας, συγγραφέας και διακεκριμένο μέλος του American Institute for Economic Research. Το μετέφρασα, ελεύθερα και με αναπόφευκτες ατέλειες, και το παρουσιάζω.
Θέμα του οι πολιτικές του WEF, προετοιμαζόμενου για ένα ακόμα κύκλο “κρίσιμων” διαβουλεύσεων μέσα στον Ιανουάριο. Τίτλος : Why it isn’t mad to oppose the World Economic Forum

Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) και ο ιδρυτής – πρόεδρός του, καθηγητής Klaus Schwab, είναι το αντικείμενο παράλογων θεωριών συνωμοσίας. Ο οργανισμός ο οποίος και φέτος τον Ιανουάριο θα συγκεντρώσει στο Νταβός πολιτικούς, ηγέτες επιχειρήσεων, δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς και διάφορες διασημότητες, έχει κατηγορηθεί, μεταξύ άλλων, ότι είναι μια μυστική ομάδα παιδεραστών που χρησιμοποίησαν την πανδημία για να μαζέψουν παιδικό αίμα, επισπεύδοντας έτσι μια σατανική Νέα Παγκόσμια Τάξη.
Δεν είνα παράλογο, ούτε συνωμοσιολογικό ωστόσο να θεωρούμε το WEF μια επικίνδυνη δύναμη στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Παραφράζοντας τον Joseph Heller : το ότι είσαι παρανοϊκός, δεν σημαίνει ότι το WEF δεν σε κυνηγάει. Μια κοινή δυσπιστία προς το Φόρουμ άλλωστε, ενώνει αριστερούς αντικαπιταλιστές και δεξιούς cultural warriors.
Η λέξη “νεοφιλελευθερισμός” φέρνει στο νου εικόνες πλουτοκρατών και ανεξέλεγκτων αγορών που καταστρέφουν τον πλανήτη και εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους στο όνομα του κέρδους. Ο πρόεδρος Schwab δείχνει να συμφωνεί με αυτήν την εκτίμηση για τα δεινά του κόσμου. Τον Οκτώβριο του 2020, δήλωσε τα εξής : “Τα στοιχεία του παγκόσμιου οικονομικού μας συστήματος θα πρέπει να αξιολογηθούν εκ νέου με ανοιχτό μυαλό. Κυριότερο από αυτά είναι η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία. Ο φονταμενταλισμός της ελεύθερης αγοράς έχει διαβρώσει τα δικαιώματα των εργαζομένων και την οικονομική ασφάλεια, έχει πυροδοτήσει μια απορρύθμιση προς τα κάτω, και ένα καταστροφικό φορολογικό ανταγωνισμό”.

Το πώς και πού ακριβώς λειτούργησε ο “φονταμενταλισμός της ελεύθερης αγοράς” παραμένει ένα μυστήριο. Στο κάτω-κάτω, ζούμε σε έναν κόσμο όπου οι περισσότερες κυβερνήσεις στα ανεπτυγμένα έθνη ελέγχουν το 40% ή περισσότερο του ΑΕΠ της χώρας τους.
Ούτε η αδυσώπητη ανάπτυξη του ρυθμιστικού κράτους και του κράτους πρόνοιας, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Βρετανία και την Αμερική υποδηλώνει ότι οι …φανατικοί της ελεύθερης αγοράς κάνουν κουμάντο στις Βρυξέλλες, το Λονδίνο ή την Ουάσιγκτον, δεκαετίες τώρα. Όσον αφορά στην Κίνα, από το 2008, η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος επαναβεβαιώνει σταθερά τον κρατικό έλεγχο σε μια οικονομία που έχει απελευθερωθεί μόνο εν μέρει.
Αγνοώντας τις άβολες γι’ αυτόν πραγματικότητες, ο Schwab πιστεύει ότι ο κόσμος χρειάζεται μια “Μεγάλη Επανεκίνηση”. Ο Covid, σύμφωνα με τον ιστότοπο του WEF, “αποκάλυψε όλες τις ασυνέπειες, ανεπάρκειες και αντιφάσεις πολλαπλών συστημάτων – από την υγεία και τα οικονομικά έως την ενέργεια και την εκπαίδευση”. Σύσσωμος ο πλανήτης χρειάζεται “ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για την αναδιαμόρφωση της μελλοντικής κατάστασης των παγκόσμιων σχέσεων, την ανακατεύθυνση των εθνικών οικονομιών, των κοινωνικών προτεραιοτήτων, των επιχειρηματικών μοντέλων και τη διαχείριση ενός παγκόσμιου κοινού”.
Αυτή είναι η λίστα προτεραιοτήτων του κυρίου Schwab. Ως προς το ποιες λέξεις πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να περιγράψουν ένα σχήμα που προτείνει τη συντονισμένη αναδιοργάνωση …8 δισεκατομμυρίων ψυχών, 195 χωρών, διεθνών σχέσεων, κοινωνικής πολιτικής και μιας παγκόσμιας οικονομίας 104 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, επίθετα όπως “παραληρηματικός” και “μεγαλομανής” είναι τα πρώτα που έρχονται στο νου μου.
Μια βασική ιδέα για το όραμα του Schwab είναι ο “καπιταλισμός των ενδιαφερομένων”. Στο βιβλίο του 2021 Stakeholder Capitalism: A Global Economy that Works for Progress, People and Planet, ο KS ορίζει το παραπάνω ως “μορφή καπιταλισμού όπου οι εταιρείες βελτιστοποιούν τα βραχυπρόθεσμα κέρδη για τους μετόχους, αλλά και επιδιώκουν τη δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες όλων των ενδιαφερόμενων μερών τους και της κοινωνίας γενικότερα”. Με τη δημιουργία αξίας, ο κύριος Schwab έχει εν μέρει κατά νου την οικονομική ευημερία. Αλλά ζητά και την προώθηση τριών ακόμα αξιών: “Άνθρωποι”, “Πλανήτης”, “Ειρήνη”. Έννοιες ιδιαίτερα πλατειές όπως αυτές δίνουν μια ιδέα του καπιταλισμού των ενδιαφερομένων όπως τον βλέπει ο πρόεδρος του WEF.
Ποιοι είναι λοιπόν οι περίφημοι ενδιαφερόμενοι; μα, οι κυβερνήσεις, οι εταιρείες και η “κοινωνία των πολιτών” [ΜΚΟ, συνδικάτα κ.λπ.].
Κάπου εδώ φτάνουμε στην ουσία του Great Reset, τη βασική πολιτική δέσμευση του KS, η οποία αφορά σε οικονομικές διευθετήσεις ευρέως γνωστές υπό τον τίτλο “κορπορατισμός”.
Είναι αρκετά σαφής ως προς αυτό. Σε άρθρο όπου αναφέρεται στις ρίζες της σημερινής του οπτικής, γράφει: “Αυτή η προσέγγιση ήταν κοινή στις μεταπολεμικές δεκαετίες στη Δύση, όταν έγινε σαφές ότι ένα άτομο ή οντότητα θα μπορούσε να ευημερήσει μόνο αν λειτουργούσε ολόκληρη η κοινότητα και η οικονομία. Υπήρχε ισχυρός δεσμός μεταξύ των εταιρειών και της κοινότητάς τους. Στη Γερμανία, πχ. όπου γεννήθηκα, οδήγησε στην εκπροσώπηση των εργαζομένων στο διοικητικό συμβούλιο, μια παράδοση που συνεχίζεται σήμερα”.
Ο κορπορατισμός είναι ιδιαίτερα ευρεία έννοια, διατρέχουσα ολόκληρο το φάσμα από την υπερ-αυταρχική εκδοχή που ενστερνίστηκε και επέβαλλε ο Μουσολίνι μέχρι τις δομές των εργατών-αφεντικών του τύπου που περιγράφει ο Schwab στη μεταπολεμική Γερμανία. Όλες οι μορφές του ωστόσο, μοιράζονται κάποια κοινά θέματα. Ένα είναι η ανάγκη περιορισμού του ανταγωνισμού στην αγορά, στο όνομα της κοινωνικής συνοχής. Άλλο είναι η υποχρεωτική συνεργασία αντιπροσωπευτικών ομάδων διαφορετικών κοινωνικών και οικονομικών τομέων – διαδικασία που εποπτεύεται και, εάν είναι απαραίτητο, επιβάλλεται από κυβερνητικούς αξιωματούχους για χάρη του κοινού καλού.

Τι θα μπορούσε να είναι λάθος μ’ όλα αυτά; σκέφτεται κάποιος. Απάντηση : πολλά και διάφορα. Πρώτα και κύρια, ο κορπορατισμός – συμπεριλαμβανομένης της κατά τον KS εκδοχής του – δεν είναι ακριβώς συμβατός με την ιδέα της ελευθερίας. Τα πάντα εδώ αφορούν στην κατασκευή συναίνεσης και τη διατήρησή της. Με άλλα λόγια, ο κορπορατισμός αποθαρρύνει τους αμφισβητίες της κεντρικής γραμμής, ανεξαρτήτως τρέχοντος ζητήματος – από τους φορολογικούς συντελεστές έως το climate change.
Η ατζέντα του κορπορατιστικού συστήματος, όπως κι αυτή του WEF, έχει να κάνει με τον έλεγχο. Αυτό που έχει σημασία είναι η εναρμόνιση των απόψεων, άσχετα απ’ το πόσο παράλογη είναι η ιδέα, ή πόσο υψηλό το κόστος για την ελευθερία.
Αυτό με τη σειρά του ενθαρρύνει την τυποποίηση της σκέψης και την περιθωριοποίηση του “αιρετικού”. Εάν διατηρείτε επιφυλάξεις για τα ανοιχτά σύνορα, μην εκπλαγείτε αν αποκτήσετε τη ρετσινιά του “ξενόφοβου”. Εάν έχετε πρόβλημα με τον συνδικαλισμό, είσαστε “φονταμενταλιστής της αγοράς που αντιμετωπίζει τους υπαλλήλους του ως απλά αντικείμενα”.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι το συντεχνιακό πνεύμα και η ευνοιοκρατία. Οι κορπορατιστικές δομές προωθούν σχέσεις πελάτη – πάτρονα μεταξύ επιχειρήσεων και κυβερνήσεων. Αυτό με τη σειρά του παράγει insiders και outsiders. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι εταιρείες που υπογράφουν τη συναίνεση, παίζουν το συντεχνιακό παιχνίδι και ευημερούν χάρη στη σχέση τους με την κυβέρνηση. Οι outsiders είναι εκείνοι που έχουν το πρόβλημα. Ένα παράδειγμα αφορά στην κλασική περίπτωση του νεαρού επιχειρηματία με τη σπουδαία ιδέα, που θα μπορούσε να φέρει επανάσταση, ο οποίος όμως δεν διαθέτει τις απαραίτητες πολιτικές διασυνδέσεις. Οι εταιρείες – insiders σπάνια διστάζουν να χρησιμοποιήσουν τις συνδέσεις τους προς δημιουργία ρυθμιστικού περιβάλλοντος.
Όμως ο συντεχνιακού τύπου καπιταλισμός αντιμετωπίζει αμφίθυμα και τη δημοκρατία την ίδια. Η έμφαση δίνεται στους μυημένους, που αφού διαπραγματευτούν μεταξύ τους, παρουσιάζουν στον πληθυσμό μια σειρά τετελεσμένων γεγονότων. Στο μοντέλο του κυρίου Schwab δεν υπάρχει χώρος για συνεισφορά του ευρύτερου πληθυσμού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, πόσο μάλλον για λαϊκή συναίνεση στις αποφάσεις. Στην πραγματικότητα το μοντέλο αντικατοπτρίζει μια έντονη δυσπιστία στις πρωτοβουλίες από κάτω προς τα πάνω : είναι αυτές που δυσκολότερα ελέγχονται & εντάσσονται στην διαδικασία συναίνεσης.
Σε οικονομικό επίπεδο, ο κορπορατισμός αποθαρρύνει την καινοτομία, παράγει ανελαστικές αγορές εργασίας που κυριαρχούνται από συνδικάτα, προτεραιότητα των οποίων είναι η διατήρηση του status quo και η εξαπάτηση της αγοράς με προνόμια στις διασυνδεδεμένες επιχειρήσεις. Από πολιτική άποψη, ακόμη και ήπιες μορφές κορπορατισμού στερούν σημαντικά το δικαίωμα ψήφου και θέτουν έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό σημαντικών αποφάσεων στα χέρια ασύδοτων γραφειοκρατιών. Από πολλές απόψεις, οι δομές διακυβέρνησης της ΕΕ – και το δημοκρατικό έλλειμμα που προσωποποιούν – αποτελούν παράδειγμα τέτοιων ρυθμίσεων.
Αυτό μας φέρνει πίσω στο WEF. Δεν ασκεί επίσημη πολιτική εξουσία, δεν μπορεί να υποχρεώσει κανέναν να κάνει τίποτα. Παρ’ όλα αυτά, από την ίδρυσή του το 1971, προβάλλει και ενσαρκώνει το ιδανικό ενός συγκεκριμένου τύπου ατόμου, το οποίο διοικεί τον κόσμο από πάνω προς τα κάτω. Στο διάσημο δοκίμιό του το 2004 με τίτλο “Dead Souls”, ο πολιτικός επιστήμονας Samuel P. Huntington ονόμασε αυτό το πρότυπο “Davos Man”, ένα έξυπνο λογοτεχνικό εύρημα που ούτε ο Schwab ούτε το WEF κατάφεραν ποτέ να αποτινάξουν. Είναι η σύντομη περιγραφή του Huntington για “ακαδημαϊκούς, διεθνείς δημόσιους υπαλλήλους, στελέχη πολυεθνικών, big tech entrepreneurs που θεωρούν τον πατριωτισμό και τα σύνορα «κατάλοιπα του παρελθόντος”. Ο Davos Man περιφρονεί απροκάλυπτα, λέει ο Huntington, όσους δεν συμβαδίζουν με το “πρόγραμμα” – όποιο κι αν είναι το αυτό το τελευταίο.
Εδώ άλλωστε έγκειται το βαθύτερο πρόβλημα με το WEF : Είναι ένα πράγμα οι άνθρωποι να συναντιούνται, να συζητούν προβλήματα, να μοιράζονται πληροφορίες, να δικτυώνονται : επιχειρηματίες, πολιτικοί, ΜΚΟ το κάνουν όλη την ώρα. Και είναι άλλο πράγμα ένα σχήμα όπως το WEF να αποφασίζει ότι έχει έρθει η ώρα να αναδιατάξει τον κόσμο από πάνω προς τα κάτω …επανεκκινώντας τον πλανήτη.
Το ιδανικό στο οποίο στοχεύει ο Schwab είναι κάτι σαν παγκοσμιοποιημένη ΕΕ, με τις μεθόδους της αναβαθμισμένες σε διεθνές επίπεδο και τους μοχλούς εξουσίας στα χέρια “αξιόπιστων” Davos men & women.
Είναι εύκολο να γελοιοποιήσεις το WEF και τον Schwab ως κάτι αντίστοιχο με το φανταστικό Spectre του Ian Fleming και τον εγκληματικό εγκέφαλο του Ernst Stavro Blofeld. Όμως, η ατζέντα του είναι επίφοβη για όσους εξακολουθούν να πιστεύουν σε έννοιες όπως η ελευθερία, η κυριαρχία και η αποκέντρωση της εξουσίας.
Ο Davos Man ας το έχει υπόψη του : η Μεγάλη Επανεκκίνηση δεν θα περάσει χωρίς μάχη.