43 χρόνια κλείνουν, και η ανάμνηση της δολοφονίας του John Lennon (8/12/1980) εξακολουθεί παρούσα στο επετειακό ραντεβού με την επικαιρότητα. Δύσκολα θα βρει κανείς πιο επιδραστική, πιο μοιραία προσωπικότητα για την ποπ κουλτούρα από τη δική του. Θυμάμαι ακόμα, χρόνια πριν, την επομένη της επίθεσης στο Bataclan [Παρίσι], ένα πιάνο στημένο έξω από το club και ένα “ανώνυμο πολίτη” να ερμηνεύει… τι άλλο, το ‘Imagine’. Tο βίντεο είχε κάνει το γύρο του κόσμου σαν… απάντηση της Δύσης στην τζιχαντική τρομοκρατία. Η απάντηση, όχι της Δύσης, αλλά του Lennon, απλή και ευσύνοπτη : “nothing to kill or die for, and no religion too” υιοθετείται σήμερα από την κάστα των ανθρώπων που, σύμφωνα με ένα από τα συνωμοσιολογικά σενάρια,* όπλισαν το χέρι του Manchurian Candidate – φονέα του.
Θα έλεγε κανείς ότι η χρονική στιγμή, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο ο John εγκατέλειψε τα εγκόσμια είχαν ένα μοιραίο timing… Τη στιγμή που έφευγε, σύσσωμη η ποπ κουλτούρα γύριζε σελίδα, περνώντας στην εποχή των multimedia: μήνες μετά (Αύγουστος του ‘81) το MTV ξεκίναγε τη λειτουργία του.
Η εφεύρεση του βίντεο κλιπ επρόκειτο, υποτίθεται, να εξυπηρετήσει προωθητικούς σκοπούς – οι μουσικοί αγκάλιασαν το νέο μέσο που τόνωνε τις πωλήσεις και το ναρκισσισμό τους. Η κυριαρχία του MTV επισημοποιούσε την [μέσω της “επανάστασης” του punk] επιστροφή στη φόρμα του τρίλεπτου τραγουδιού, που οι Beatles πρώτοι είχαν εγκαταλείψει.
Η υπόθεση βέβαια είχε πιο σκοτεινές πτυχές: η “εικονοποίηση” των τραγουδιών έμελλε να ενεργοποιήσει μια διαδικασία προσέγγισης της μουσικής ως soundtrack, αναγκάζοντάς τη να συρρικνωθεί σιγά – σιγά σε ρόλο κομπάρσου, συνοδού μιας εικόνας η οποία είχε, υποτίθεται, φτιαχτεί για να τη συνοδεύει. Είναι αυτός ο ελλιποβαρής, διαδικαστικός χαρακτήρας που θα επέτρεπε στη μουσική να φορέσει εισαγωγικά, να γίνεται όλο και πιο… υποχωρητική, ώστε να μπορεί, σήμερα πια, να ακούγεται παντού ως μουσικούλα.
Το πάτημα της σκανδάλης από τον ψυχωτικό (;) David Chapman, εξακριβωμένο φαν του πρώην Beatle, συνέπιπτε χρονικά με κάτι ακόμη: την έλευση στο προσκήνιο της κίνησης του DIY (Do It Yourself). Στόχος της, μεταξύ άλλων, η αναίρεση της έννοιας του star system.
Σύμφωνα με τη φιλοσοφία της, μπορείς, με “δικά σου” μέσα, να υλοποιήσεις και να παρουσιάσεις το έργο σου χωρίς τη μεσολάβηση των παραδοσιακών καναλιών του εμπορικού κυκλώματος. Η φιλοσοφία θα επιβίωνε επί δύο δεκαετίες, για να ενσωματωθεί στην κουλτούρα του Διαδικτύου.
Πριν πανηγυρίσουμε, ας αναλογιστούμε: Τα brand names των κορυφαίων σταρ, όπως και το έργο τους, εξακολουθούν να διακινούνται δωρεάν στο Διαδίκτυο, αλλά και από τις πολυεθνικές, με special …βινυλιακές εκδόσεις [αγορασμένες από ανθρώπους που στην πλειονότητά τους δεν έχουν καν πικάπ]. Αν ρίξει κανείς μια ματιά στα, πικρόχολα συνήθως, σχόλια που συνοδεύουν “κλασικά” τραγούδια στο YouTube, μια ενδιαφέρουσα εικόνα ξεπροβάλλει: ο ίδιος φαν που πανηγυρίζει την “καταστροφή” της μουσικής βιομηχανίας από τα νέα μέσα, θρηνεί ταυτόχρονα την απουσία Καλλιτεχνών με Κ κεφαλαίο, αντάξιων εκείνων που μεσουράνησαν στη… χρυσή εποχή της.
Με σύνθημα “κι εσύ μπορείς”, με την ενθάρρυνση του φιλόμουσου να αναβαθμιστεί σε δημιουργό, και με την έννοια του ταλέντου να εκτοπίζεται από εκείνην του δημοκρατικού δικαιώματος στην αυθεντικότητα, το Διαδίκτυο πήρε την κουλτούρα των σταρ και τη φύτεψε στο μυαλό κάθε [φιλόδοξου] χειριστή personal computer. Το Διαδίκτυο είναι το δικαίωμα “όλων” στη διασημότητα, ασχέτως του αν υπάρχει έργο για να τη δικαιολογήσει. Αρκεί, αντ’ αυτού, να εκθέσεις σε κοινή θέα τον εαυτό σου, “γυμνό και αφτιασίδωτο”, μετατρέποντας το ιδιωτικό σε δημόσιο.
Με τη δημοσιότητα βεβαίως ως μόνο ζητούμενο, τα μέσα που μετέρχεσαι για να την κατακτήσεις παύουν να έχουν σημασία. Κάπου εκεί το Φάντασμα στη [Διαδικτυακή] Μηχανή εκτοπίζεται από το Φάντασμα του Ηρόστρατου.
Το 2004, χρονιά εγκαθίδρυσης του Facebook, ο Mark David Chapman [φωτό] δήλωνε από τη φυλακή πως ένας από τους λόγους που τον ώθησαν στην δολοφονία του Lennon ήταν η επιθυμία του να προβληθεί, αισθανόμενος πως μέχρι τότε ήταν ένας ασήμαντος…

* “Να μου το θυμηθείτε : θα σκοτωθώ είτε σε αεροπορικό ατύχημα, είτε από σφαίρα τρελού θαυμαστή” είχε αναφέρει σε συνέντευξη, χρόνια πριν απ’ το θάνατό του ο JL.