Με την δραματική επάνοδο της Λιβύης στο προσκήνιο, αξίζει ίσως να ανεβάσω δυο κείμενα δημοσιευμένα στον ΗΧΟ, μεσούσης της Αραβικής Άνοιξης. Το πρώτο είχε γραφτεί με το ξεκίνημα της λιβυκής “εξέγερσης” και δημοσιεύθηκε στο τεύχος Μαρτίου 2011. Το δεύτερο με τη λήξη της, λίγο πριν την δολοφονία του “αιμοσταγή δικτάτορα” – δημοσιευμένο στο τεύχος Σεπτεμβρίου 2011.

ARABIAN KNIGHTS [3/2011] Αν ο πρώτος πόλεμος του Κόλπου ήταν ο πόλεμος του CNN και της απευθείας μετάδοσης, οι ταραχές στις αραβικές χώρες διαφημίζονται ως επιτυχία των “ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης”, του Facebook και του Twitter, ή πιο απλά ως “επανάσταση των νέων και του Ίντερνετ”. Αυτό δεν σημαίνει ότι το παλιό μέσο έχει περάσει εν λευκώ στο νέο το δαχτυλίδι της χειραγώγησης. Άλλωστε τα δυο τους, TV και Ίντερνετ, προκύπτουν οσονούπω πλήρως συγχωνευμένα.
Σε ρεπορτάζ από τη Λιβύη, μπορούσες να δεις, εν είδει φόντου πίσω από τον παρουσιαστή, ομάδα νέων αντικαθεστωτικών να επικοινωνούν χειριζόμενοι τα laptop τους με ζήλο νεοφώτιστου. Κάποιοι από αυτούς ήταν γύρω στα 40, όπως ο καθοδηγητής που σύντομα άρχισε να μιλά, δίνοντας δείγματα όχι ακριβώς συγκροτημένου λόγου [“είμαστε όλοι αδέλφια”, “είμαστε όλοι ελεύθεροι”, “μισούμε τον Γκαντάφι”…]. Εννοείται ότι αντιλαμβάνομαι πόσο φάουλ είναι να κρίνει κάποιος από την ηρεμία του γραφείου του την συγκρότηση ενός ανθρώπου σε επαναστατική έξαψη: ακριβώς όσο φάουλ είναι και η τηλεοπτική εισβολή του εν λόγω στην δική μου πραγματικότητα, και η παρουσίαση του λόγου του ως τεκμηρίου του τι εκτυλίσσεται στις αραβικές χώρες… Η ασάφεια ενός λόγου σαν κι αυτόν συνάδει με μια πανσπερμία αναλύσεων, όπου καθείς επιχειρεί να ερμηνεύσει / εκμεταλλευτεί τις εξεγέρσεις αποδίδοντάς τες σε διαφορετικά αιτήματα. Αυτό που προσωπικά δεν μπορούσα να αποφύγω ως εντύπωση, ήταν η εικόνα ανθρώπων που, διαθέτοντας ελάχιστη πολιτική πείρα με τους δυτικούς όρους, είναι θαμπωμένοι από υποσχέσεις πλουραλισμού και καπιταλιστικής ευδαιμονίας πλασαρισμένες με χολιγουντιανή αύρα νέας τεχνολογίας και κεντρικό σύνθημα το «κάνε ότι γουστάρεις». Τις ίδιες που δόθηκαν σε μας στα ‘50s και στα ‘60s και πια έχουν τιναχτεί στον αέρα.
Εντύπωση μου έκανε η ενορχηστρωμένη, a priori εναντίον του Γκαντάφι στάση των media και των απανταχού “δημοκρατικά εκλεγμένων ηγετών”. Ιδίως εκείνη των τελευταίων, διανθισμένη με νουθετικές κορώνες που γρήγορα μετατράπηκαν σε απειλές. Μιλάμε για ένα καθεστώς [δικτατορικό μεν, αλλά] με ομαλές σχέσεις μαζί τους, πλήρως αποδεκτό σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο…
Ο τίτλος που έκανε αρχικά τον γύρο του κόσμου ήταν: “Ο Γκαντάφι χρησιμοποιεί την αεροπορία εναντίον του λαού του!!!”, υποβάλλοντας την ιδέα ενός παράφρονα που εξαπολύει Φάντομ εναντίον αόπλων διαδηλωτών… Έψαχνα εκείνη τη μέρα στα δελτία να δω εικόνα, κινούμενη ή ακίνητη, αεροπλάνων να βομβαρδίζουν αμάχους, αλλά …μάταια. Οι μόνες που έβλεπα προέρχονταν από βίντεο κινητών και έδειχναν, μέσα σε απίστευτη σύγχυση, πλήθη κόσμου να τρέχουν. Όσο για τις αναφορές μαρτύρων, μιλούσαν “απλώς” για πολυβόλα. Ταυτόχρονα μαθαίναμε ότι δυτικοί δημοσιογράφοι είχαν εισχωρήσει στο “απελευθερωμένο τμήμα της Λιβύης” και ότι σύντομα θα είχαμε ρεπορτάζ από εκεί…
…Όπα. Για μισό λεπτό… “απελευθερωμένο τμήμα Λιβύης”; έχετε ακούσει εσείς ποτέ ξανά διαδηλωτές να “απελευθερώνουν” τμήματα χωρών; Έτσι, με τη Δύναμη της Βουλήσεως;
Μέρες μετά, όταν είχε γίνει φανερό ότι επρόκειτο για ένοπλη εξέγερση, η τηλεόραση συνέχιζε να μιλά για τον Γκαντάφι που “χύνει το αίμα του λαού του” ή για “επαναστάτες οπλισμένους με πρωτόγονα μέσα”, απέναντι στους οποίους “τα βαριά οπλισμένα κυβερνητικά στρατεύματα δεν δείχνουν κανένα έλεος”! Και ακούγοντας τον εκπρόσωπο του ΟΗΕ να καυτηριάζει τον αιμοσταγή δικτάτορα και τους Αμερικανοαγγλογάλλους να απειλούν με στρατιωτική δράση, συνειδητοποιούσες πόσο πεζά και απροκάλυπτα η ιστορία επαναλαμβάνεται: Η καταστροφή και ο διαμελισμός της Σερβίας υπήρξε “ανθρωπιστική επέμβαση” υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και με το thumbs up επιφανών “προοδευτικών”
σε ολόκληρο τον κόσμο. Όσο για το ότι η Λιβύη είναι η μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα της Βορείου Αφρικής αποτελεί φυσικά σύμπτωση…

FOREIGN AFFAIRS [9/2011] «Ήταν μόλις δυόμισι χρονών …και τη σκότωσε. Ο δολοφόνος ο Άσαντ!!!» ωρύεται off camera ο «απεγνωσμένος» Σύριος. Η εικόνα που συνοδεύει τη φωνή του, παρμένη από i-phone, είναι ένα τσουβαλάκι, με δυο χέρια να σφίγγουν το κορδόνι που το κλείνει. Για κάποιο λόγο, πρέπει εμείς να πεισθούμε ότι το περιεχόμενο του τσουβαλιού είναι ένα …νεκρό κοριτσάκι.
«Τα κανόνια των πολεμικών πλοίων στρέφει ο Άσαντ ενάντια στους διαδηλωτές!!!», το εύρημα της επόμενης μέρας. Στη θέση της [απαραίτητης] οπτικής συνοδείας του σπικάζ έχουμε την εικόνα ενός λιμανιού, για την ακρίβεια της ήπια τρικυμισμένης θάλασσας στο εσωτερικό του. Ίχνος πλοίου, πολεμικού ή μη. Η εικόνα παρμένη ξανά από i-phone, όπως και όλες όσες μας «μεταφέρουν» το κλίμα αναβρασμού στις αραβικές χώρες.
Πιστεύω ότι αυτό που εξελίσσεται τους τελευταίους μήνες δεν περιγράφεται με μια απλή φράση του τύπου «μας κοροϊδεύουν μέσ’ τα μούτρα μας». Πρόκειται για κάτι περισσότερο απ’ αυτό: ένα τεστ ευπιστίας. Κάποιοι τσεκάρουν το όριο στο οποίο μπορούν να φτάσουν παρουσιάζοντας σαν γεγονότα κραυγαλέα μη επιδεκτικές ελέγχου αφηγήσεις. Το ίδιο συνέβαινε και στην Λιβύη, με την ευγενική φροντίδα και Ελλήνων δημοσιογράφων. Τώρα που τέλειωσε [στην πραγματικότητα τώρα αρχίζει, με τους τοπικούς φύλαρχους να ακονίζουν τα μαχαίρια τους] δεν θα άλλαζα λέξη από το κείμενο του τεύχους Μαρτίου. Η αποτίμηση της πολιτείας ανθρώπων όπως οι Γκαντάφι, Άσαντ, είναι εκτός θέματος. Το θέμα είναι οι ξαφνικές, ταυτόχρονες κινητοποιήσεις αραβικών πληθυσμών με «δημοκρατικά» αιτήματα, όταν χρόνια τώρα οι ισλαμολόγοι βεβαιώνουν εν χορώ ότι τέτοια αιτήματα είναι ασύμβατα με μια κοινωνία αυτοπροσδιοριζόμενη ως θεοκρατική.