39 χρόνια έκλεισαν από τη δολοφονία του John Lennon (8/12/1980) και εξακολουθεί να επιστρέφει με ποικίλες αφορμές στην επικαιρότητα. Δύσκολα θα βρει κανείς πιο «επιδραστική», μοιραία προσωπικότητα για την ποπ κουλτούρα από τη δική του. Θυμάμαι ακόμα, 3-4 χρόνια πριν, την επομένη των επιθέσεων στο Παρίσι, ένα πιάνο στήθηκε έξω από το «Bataclan», όπου ένας «ανώνυμος πολίτης» ερμήνευσε το «Imagine» – το βίντεο έκανε τον γύρο του κόσμου σαν… απάντηση της Δύσης στην τζιχαντική τρομοκρατία.
Θα έλεγε κανείς ότι η χρονική στιγμή, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο ο John εγκατέλειψε τα εγκόσμια είχαν ένα μοιραίο timing… Τη στιγμή που έφευγε, σύσσωμη η ποπ κουλτούρα γύριζε σελίδα, περνώντας στην εποχή των multimedia: μήνες μετά (Αύγουστος του ‘81) το MTV ξεκινούσε τη λειτουργία του.
Η εφεύρεση του βίντεο κλιπ επρόκειτο, υποτίθεται, να εξυπηρετήσει προωθητικούς σκοπούς – οι μουσικοί αγκάλιασαν το νέο μέσο που τόνωνε τις πωλήσεις και το ναρκισσισμό τους. Η κυριαρχία του MTV επισημοποιούσε την επιστροφή στη φόρμα του τρίλεπτου τραγουδιού, που οι Beatles πρώτοι είχαν εγκαταλείψει.
Όμως, η υπόθεση είχε πιο σκοτεινές πτυχές: η «εικονοποίηση» των τραγουδιών έμελλε να ενεργοποιήσει μια διαδικασία σημειολογικής προσέγγισης της μουσικής ως soundtrack, αναγκάζοντάς τη να συρρικνωθεί σιγά – σιγά σε ρόλο κομπάρσου, συνοδού μιας εικόνας που… είχε φτιαχτεί για να τη συνοδεύει. Είναι αυτός ο ελλιποβαρής / διαδικαστικός χαρακτήρας που θα επέτρεπε στη μουσική να φορέσει εισαγωγικά, να γίνεται όλο και πιο… υποχωρητική, ώστε να μπορεί, σήμερα πια, να ακούγεται παντού και πάντα ως «μουσικούλα».
Το πάτημα της σκανδάλης από τον ψυχωτικό Mark David Chapman, «φαν» του John Lennon, συνέπιπτε χρονικά με κάτι ακόμη: την έλευση στο προσκήνιο της κίνησης του DIY (Do It Yourself). Στόχος της, μεταξύ άλλων, η αναίρεση της έννοιας του star system.
Σύμφωνα με τη φιλοσοφία της, μπορείς, με “δικά σου” μέσα, να υλοποιήσεις και να παρουσιάσεις το έργο σου χωρίς τη μεσολάβηση των παραδοσιακών καναλιών του εμπορικού κυκλώματος. Η φιλοσοφία θα επιβιώσει επί δύο δεκαετίες, για να μετενσαρκωθεί τελικά στην κουλτούρα του Διαδικτύου.
Πριν πανηγυρίσουμε, ας αναλογιστούμε: Τα brand names των κορυφαίων σταρ, όπως και το έργο τους, εξακολουθούν να διακινούνται δωρεάν στο Διαδίκτυο, αλλά και από τις πολυεθνικές, με special …βινυλιακές εκδόσεις. Αν ρίξει κανείς μια ματιά στα σχόλια που συνοδεύουν “κλασικά” τραγούδια στο YouTube, προκύπτει μια ενδιαφέρουσα εικόνα: ο ίδιος φαν που πανηγυρίζει την «καταστροφή» της μουσικής βιομηχανίας από το free downloading, θρηνεί ταυτόχρονα την απουσία Καλλιτεχνών με «Κ» κεφαλαίο, αντάξιων εκείνων που μεσουράνησαν στη… χρυσή εποχή της.
Με σύνθημα «κι εσύ μπορείς», με την ενθάρρυνση του φιλόμουσου να αναβαθμιστεί σε δημιουργό, καθώς η έννοια του ταλέντου προσεγγίζεται πλέον με όρους… δημοκρατικού δικαιώματος, το Διαδίκτυο παρέλαβε την κουλτούρα των σταρ, του MTV και του Χόλιγουντ για να τη φυτέψει στο μυαλό κάθε χειριστή personal computer. Το Διαδίκτυο είναι το δικαίωμα «όλων μας» στη διασημότητα, ασχέτως του αν υπάρχει έργο για να τη δικαιολογήσει. Αρκεί, αντ’ αυτού, να εκθέσουμε σε κοινή θέα τον εαυτό μας, «γυμνό και αφτιασίδωτο», μετατρέποντας το ιδιωτικό σε δημόσιο.
Με τη δημοσιότητα βεβαίως ως κύριο στόχο, τα μέσα που μετέρχεται κανείς για να την κατακτήσει παύουν να έχουν σημασία. Κάπου εκεί… το Φάντασμα στη Διαδικτυακή Μηχανή εκτοπίζεται από το φάντασμα του Ηρόστρατου.
Το 2004, χρονιά εγκαθίδρυσης του Facebook, ο Mark David Chapman [φωτό] δήλωνε από τη φυλακή πως ένας από τους λόγους που τον ώθησαν στην δολοφονία του Lennon ήταν η επιθυμία του να προβληθεί, αισθανόμενος πως μέχρι τότε ήταν ένας ασήμαντος…